Topinambur – inaczej nazywany słonecznikiem bulwiastym – przez lata zapomniany, teraz odkrywany jest na nowo. Pochodzi z Ameryki Północnej i jest uprawiany z kilku powodów. Ze względu na smaczne jadalne bulwy znajduje szerokie zastosowanie kulinarne, a dzięki ozdobnym żółtym kwiatom sprawdza się też jako roślina rabatowa. Topinambur uprawiany był już przez rdzennych Indian, a do Europy sprowadził go w XVII wieku Samuel de Champlain – francuski podróżnik. Pojawienie się słonecznika bulwiastego w Polsce datuje się na 1730 rok, prędko jednak został wyparty przez ziemniaki. Jakie ma właściwości, wartość odżywczą, walory smakowe, gdzie go kupić oraz jak przygotować? O tym przeczytasz poniżej.

Topinambur – właściwości

Prozdrowotne właściwości topinamburu są nie do przecenienia. Do 17% składa się on z inuliny, czyli wielocukru zaliczanego do grupy błonników rozpuszczalnych. Błonnik pokarmowy jest od dawna uznawany za bardzo pożądany składnik diety, poprawiający funkcjonowanie jelit. Dzięki temu, że może wchłonąć duże ilości wody, pęcznieje, dając tym samym uczucie sytości. To jednak niejedyna wartość tego wielocukru. Wiąże on także cholesterol, wspomagając obniżanie poziomu tzw. złego cholesterolu. Dzięki absorbowaniu także innych składników, może być stosowany w procesie usuwania toksyn z organizmu. Topinambur charakteryzuje się wysoką zawartością potasu (429 miligramów na 100 g bulw) – składnika, który ma właściwości regulujące ciśnienie tętnicze.

Czy wiesz, że z prażonych kłączy topinamburu przygotowuje się też substytut kawy? Podobnie jak bulwy, posiadają one inulinę oraz szereg wartościowych dla zdrowia pierwiastków (m.in. magnez, miedź czy fosfor). Takiej kawy szukaj w sklepach ze zdrową żywnością. Smaczna będzie np. ta z dodatkiem korzenia mniszka lekarskiego oraz z korzennymi przyprawami: cynamonem i kardamonem. To świetny sposób na orzeźwienie. O tym, jak przygotować napój z kłączy słonecznika bulwiastego, przeczytasz w dalszej części tekstu.

Wartość odżywcza

Kaloryczność topinamburu wynosi 73 kcal na 100 g produktu. Jedna porcja 85 g (czyli ok. 5-6 sztuk) dostarcza 16% dziennego zapotrzebowania na żelazo. Sprawdź jego dokładną wartość odżywczą.

DRWS – dzienna referencyjna wartość spożycia

Źródło: United States Department of Agriculture

Jak smakuje topinambur?

Topinambur ma smak, który trudno pomylić z jakimkolwiek innym. Przypomina słonecznik, wyczuwalna jest w nim również delikatna orzechowa nuta. Smak może kojarzyć się też z ziemniakiem. W przeciwieństwie do niego, słonecznik bulwiasty można jednak jeść w postaci surowej. Z tego powodu świetnie sprawdza się do chrupiących sałatek. Będzie pyszny w formie kremowego purée, a także gotowany czy pieczony. Istnieją również tacy, którym topinambur kojarzy się smakowo z delikatnymi szparagami lub karczochami. Nie bez przyczyny Anglicy nazywają go „jerozolimskim karczochem”, a Francuzi „podziemną gruszką”. Przygotuj słonecznik bulwiasty i przekonaj się, co w smaku będzie przypominał Tobie. Jak gotować topinambur? Topinambur można przyrządzać na wiele sposobów. Wśród podstawowych należy wymienić gotowanie. Nie powinno ono trwać zbyt długo, ponieważ bulwy mogą stracić w jego trakcie swoje wyjątkowe walory smakowe. Na początek obierz je i pokrój na mniejsze części – użyj w tym celu małego ostrego nożyka lub obieraczki do warzyw. Kawałki warzywa wkładaj na chwilę (ok. 5 minut) do zimnej wody z dodatkiem soku cytrynowego (pół cytryny na każdy litr wody), który zapobiegnie ich ciemnieniu. Małe bulwy możesz również ugotować bez obierania – tuż pod ich skórką ukryte jest prawdziwe bogactwo pożytecznych dla zdrowia witamin i składników mineralnych. Pamiętaj jedynie o starannym umyciu warzywa i pozbyciu się korzonków.

Niezależnie od wybranego sposobu, gotuj warzywo bez przykrycia na małym ogniu przez kilka minut (do 10), co jakiś czas sprawdzając poziom miękkości. Zachowaj przy tym uwagę, gdyż słonecznik bulwiasty szybko się rozgotowuje. Topinambur możesz też przyrządzić inaczej – sprawdź nasz poradnik, jak gotować na parze. Jeśli zamierzasz przygotować z niego purée, obierz bulwy i ugotuj je w mleku do miękkości. Zachowaj trochę płynu z gotowania i dodaj go wraz z topinamburem do kielicha blendera. Dopraw podstawowymi przyprawami, np. białym pieprzem, oraz wymieszaj z odrobiną oliwy z pierwszego tłoczenia. Wyrazistości doda niewielka ilość świeżo wyciśniętego soku z cytryny lub limonki.

A jak przygotować kawę z topinamburu? Prawidłowe proporcje to czubata łyżeczka prażonych kłączy na 200 ml gorącej wody. Taką kawę gotuj przez ok. 3 minuty, po czym odstaw ją na 6-10 minut i przelej przez sito do filiżanek. Opcjonalnie zabiel ją mlekiem lub śmietanką. Możesz też wybrać produkty roślinne, na przykład mleczko kokosowe albo napój owsiany. Słodyczy nada kawie odrobina miodu.

Gdzie kupić topinambur?

Sezon na topinambur trwa stosunkowo długo i przypada na jesień oraz zimę. Okres największych zbiorów to październik i listopad, jednak bulwy wykopuje się nawet w lutym – dobrze znoszą duże mrozy. Ponadto chłód wpływa korzystnie na smak warzywa, które staje się słodsze. Ma ono niewielkie wymagania, z tego względu uprawiane jest na różnych kontynentach. Jest to możliwe również w domowym ogródku – należy pamiętać jedynie o tym, aby wyznaczyć na to oddzielne miejsce, ogrodzone wykopanym na głębokość co najmniej 30 cm płotem. O bulwy topinamburu pytaj na osiedlowych straganach i w warzywniakach. Ze względu na modę na słonecznik bulwiasty, coraz częściej jest on dostępny również w supermarketach i sklepach internetowych. Przechowuj go w lodówce. Trzymany w temperaturze pokojowej straci bowiem swoją chrupkość, a w chłodnym miejscu zachowa świeżość nawet do dwóch tygodni. W Polsce znajdziesz przede wszystkim dwa rodzaje topinamburu: albik (białawe bulwy w kształcie maczug) oraz rubik (fioletowe owalne bulwy).

Przepisy z topinamburem

Gotowanie to niejedyny sposób na słonecznik bulwiasty. Kulinarną przygodę z topinamburem warto rozpocząć od zapieczenia go z rukolą. Obrane bulwy skrop łyżką oliwy, oprósz posiekanym rozmarynem i piecz przez ok. 20 minut w 190° C. Będą smaczne i efektowne z nieco pikantnymi listkami rukoli, francuskim dressingiem i kwiatami dzikiego słonecznika. Sprawdź dokładny przepis na pieczony topinambur z rukolą. Wyborne będą również chipsy z topinamburu. Bulwy obierz i pokrój na dość cienkie talarki. Następnie przełóż je do miski i wymieszaj z olejem roślinnym z pestek słonecznika albo orzechów włoskich, przyprawami i ziołami (sprawdzą się między innymi: biały pieprz, sproszkowane chili, rozmaryn, starta gałka muszkatołowa, tymianek czy oregano). Tak przygotowane plasterki przełóż na blachę wyłożoną pergaminem i zapiekaj do 10 minut w temperaturze 180° C. Chipsy będą pyszne z różnego rodzaju gęstymi dipami – pomidorowy i śmietanowy to tylko niektóre z propozycji. Opieczone w piekarniku kawałki słonecznika bulwiastego to wyśmienity dodatek do dań obiadowych. Ich smak podkreślisz serem typu cheddar.

Topinambur da się spożywać na surowo. W takiej formie przypomina odrobinę rzodkiewkę i sprawdzi się np. do sałatek. Będzie smaczny, jeśli połączysz go z owocami i orzechami, m.in. włoskimi. Inny sposób to usmażenie lub uduszenie go na patelni. Dołącz do niego również inne warzywa, np. cebulę szalotkę i marchewkę. Będzie smaczny do rozgrzewających zup, także kremów. Co ciekawe, może być nawet składnikiem deserów. Urozmaici smak domowego musu jabłkowego, a jego surowe plasterki dodasz na przykład do herbaty. Warto przygotowywać też z niego domowe przetwory – w formie kiszonej zyska orzechowy posmak.

Jak widać, topinambur to nie tylko warzywo, które znajduje szerokie zastosowanie w kuchni, ale i prawdziwa skarbnica zdrowia. Warto go zatem włączyć do swojego codziennego menu.